Περί παίδων αγωγής (μέρος 2ο)

Το έργο της αγωγής των παιδιών και γενικότερα των νέων ανθρώπων είναι μεγάλο και υπέροχο. Συγχρόνως όμως είναι δύσκολο και πολύμοχθο. Απαιτεί ικανότητα και υπομονή. Θέλει επιμέλεια και αφοσίωση. Ζητεί θυσίες και κόπους.

"Τέχνη τις εἶναι τεχνῶν, καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν, ἄνθρωπον ἄγειν τό πολυτροπώτατον ζῶον καί ποικιλότατον", λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Η πιο μεγάλη τέχνη, η πιο δύσκολη επιστήμη είναι να καθοδηγείς τον άνθρωπο, να του δίνεις την ορθή και ανάλογη προς την κατάσταση και ηλικία του αγωγή. Διότι ο άνθρωπος είναι το πιο πολύπλευρο, το πιο ευμετάβολο ον, με ποικιλία χαρακτηρολογικών ιδιωμάτων κι τρόπων συμπεριφοράς.

Και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος την ίδια γνώμη υποστήριζε, καθώς διεπίστωνε πως στην εποχή του πολλοί φρόντιζαν για τα ζώα τους πολύ περισσότερο από όσο φρόντιζαν για τα παιδιά τους. Όταν έπρεπε να αναθέσουν σε έναν παιδαγωγό τη φροντίδα του παιδιού τους, έπαιρναν αβασάνιστα τον πρώτο τυχόντα, όπως έλεγε (ο άγιος).

"Καίτοιγε τῆς τέχνης ταύτης οὐκ ἔστιν ἀλλης μείζων"·αν και βέβαια δεν υπάρχει μεγαλύτερη από αυτή την τέχνη. "Τῖ γάρ ἴσον τοῦ ῥυθμίσαι ψυχήν καί διαπλάσαι νέου διάνοιαν;"·τι μπορεί να συγκριθεί και να βρεθεί ότι έχει ίση αξία με το να διαμορφώνεις την ψυχή του νέου ανθρώπου και να διαπλάθεις τη σκέψη, τη νοοτροπία, το ήθος του; 

Εκείνος που αναλαμβάνει αυτή την επιστήμη, πρέπει να ενεργεί με μεγαλύτερη ακρίβεια από κάθε ζωγράφο και από κάθε γλύπτη, έλεγε ο θεοφώτιστος Πατήρ (Ιωάννης Χρυσόστομος).Γιατί μιλούν με αυτόν τον τρόπο οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, αυτοί οι μεγάλοι παιδαγωγοί και οικουμενικοί διδάσκαλοι; Γιατί θεωρούν τόσο μεγάλο και τόσο δύσκολο το έργο της αγωγής;

Διότι, όπως μας είπαν, ο άνθρωπος είναι ον "πολυτροπώτατον καί ποικιλώτατον". Συμπεριφέρεται με πολλούς τρόπους. Έχει μεγάλη ποικιλία στις εκδηλώσεις του. Είναι συχνά απρόβλεπτος στις ενέργειές του. 

Ποτέ δεν μπορείς καλά να τον γνωρίσεις, αφού ο καθένας μας δεν μπορεί ούτε τον εαυτό του πλήρως να γνωρίσει. Βάθος άπειρο έχει η ανθρώπινη ψυχή. Πώς να εισδύσεις στους απέραντους κόσμους της; Πώς να διαγνώσεις τις ανάγκες της; Πώς να επέμβεις, για να θεραπεύσεις τις ασθένειές της; Πώς να διαπιστώσεις τα χαρίσματα και τις ικανότητες του ανθρώπου και πώς ΄λα αυτά να τα αναπτύξεις και αξιοποιήσεις;

Κάθε άνθρωπος και ένας διαφορετικός κόσμος. Με διαφορετική ψυχοσύνθεση, διαφορετικές αντοχές, διαφορετική δεκτικότητα. Το βλέπουν οι γονείς που μεγαλώνουν πολλά παιδιά. Κληρονομούν πολλά δικά τους σωματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά. Μοιάζουν σε πολλά μ' αυτούς, μοιάζουν και μεταξύ τους. Συγχρόνως όμως διαφέρουν και σε πολλά!

Έτσι είναι! Ο  κάθε άνθρωπος έχει μια θαυμαστή μοναδικότητα. Παρουσιάζεται με στοιχεία που κανείς άλλος πάνω στη γη δεν διαθέτει. είναι ανεπανάληπτος. Και ο παιδαγωγός; Ο δάσκαλος, ο γονιός; Πώς θα σταθεί απέναντί του; Πώς θα βοηθήσει;

Αυτός πρέπει να φέρεται ορθά σε όλους και για αυτό να είναι, όπως διδάσκει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος "μάλιστα παντοδαπός καί ποικίλος κατά τήν πρός ἕκαστον οἰκείωσιν". Να φέρεται με μεγάλη ποικιλία τρόπων, ώστε να μπορεί να πλησιάσει τον καθένα. Και επιπλέον να έχει "τό τῆς ὁμιλίας πρός πάντας ἐπιτήδειόν τε καί πρόσφορον". Να επικοινωνεί με όλους με τον πιο κατάλληλο και ταιριαστό στον καθένα τρόπο.

Μας θυμίζουν οι λόγοι αυτοί τον Απόστολο Παύλο, που σ’ όλους γινόταν τα πάντα και συγκατέβαινε  σε όλους τους χαρακτήρες- «τοῖς πᾶσι γέγονε τά πάντα»-για να μπορεί να σώσει μερικούς (Α Κορ. θ, 22). Γι’ αυτό ο θεόπνευστος Απόστολος συμβούλευε να γνωρίζουμε πώς να μιλούμε στον καθένα, «πῶς δεῖ ἑνί ἑκάστω ἀποκρίνεσθαι» (Κολασσ. δ,6). Υπεδείκνυε έτσι την ανάγκη εξατομικευμένης αγωγής, προσαρμοσμένης στις ανάγκες και δυνατότητες του κάθε ανθρώπου. Όλα αυτά φανερώνουν τη δυσκολία που έχει το έργο της αγωγής και ιδιαίτερα το έργο της αγωγής των παιδιών.

Η δυσκολία δε αυτή δεν οφείλεται μόνο στην ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα του κάθε παιδιού που δέχεται την αγωγή μας. Οφείλεται και στην εμπάθεια που εκδηλώνουν τα παιδιά από τις μικρές τους ακόμη ηλικίες. 

Πολύ νωρίς ξυπνά μέσα τους ο κατώτερος άνθρωπος, ο άνθρωπος ο πληγωμένος από την αμαρτία. Εκδηλώνουν τότε πείσματα, εγωισμούς, φιλοδοξίες, ζήλιες, εκδικητικότητα και αλλά πάθη της ανθρώπινης ψυχής, που ταλαιπωρείται από την πανανθρώπινη ασθένεια της αμαρτίας.

Το έργο της αγωγής των παιδιών, που πρέπει συστηματικά και υπεύθυνα να το εργάζονται οι γονείς, το πολεμάει ακόμη και ο κόσμος της αμαρτίας, η σύγχρονη αποστατημένη από τον Θεό κοινωνία, μέσα στην οποία ζουν τα παιδιά, η οποία προτείνει με δελεαστικούς τρόπους άλλα, ξένα προς το θέλημα του Θεού πρότυπα ζωής.

Αν σκεφθούμε επίσης ότι το έργο της ορθής αγωγής το αντιστρατεύεται διαρκώς ο εχθρός της σωτηρίας του ανθρώπου, ο μισάνθρωπος διάβολος, τότε καταλαβαίνουμε ότι η δυσκολία είναι πολύ μεγαλύτερη. Ό, τι προσπαθούμε να χτίσουμε εμείς στις ψυχές των παιδιών, αυτός συστηματικά επιχειρεί να το γκρεμίσει.

Πώς θα αντέξουν τα παιδιά μας, πώς θα σταθούν μέσα σ’ αυτόν τον καταιγισμό του κακού; Πώς θα δεχτούν τις δικές μας τις καλές, αλλά οπωσδήποτε μικρές και ατελείς προσπάθειες, που αποβλέπουν στην ορθή διαπαιδαγώγησή τους; Και πώς εμείς πρέπει να φερόμαστε στην κάθε περίπτωση; Πώς να ενεργούμε; Πράγματι, χρειάζεται πολλή επιστήμη, είναι μεγάλη τέχνη, θέλει πολλά προσόντα η αγωγή των παιδιών μας.

(Αρχιμανδρίτη Αστερίου Χατζηνικολάου, Η πιο μεγάλη τέχνη, η πιο δύσκολη επιστήμη, Προβλήματα στη σύγχρονη οικογένεια, εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα, 2016)

συνεχίζεται...

Χρόνια πολλά σε όσες και όσους γιορτάζουν! Ο άγιος Στυλιανός, που τόσο φρόντιζε κι αγαπούσε τα παιδιά, ας είναι οδηγός στη ζωή μας!

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!