Αρχαία ελληνικά ρητά σοφίας

Οὔτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν (Αντιγόνη, Σοφοκλέους): Γεννήθηκα, για να αγαπώ κι όχι, για να μισώ. 
Ὤδινεν ὄρος, τὸ δὲ ἔτεκε μῦν (κοιλοπονούσε το βουνό και γέννησε ένα ποντίκι: για όσους υποσχέθηκαν ότι θα κάνουν μεγάλα έργα και τελικά μόνο ασήμαντα έκαναν) 

Τὸ ψεύδεσθαι ἀνελεύθερον, ἡ ἀλήθεια γενναῖον (αρχαίο ελληνικό ρητό που σημαίνει το να λέει κανείς ψέματα είναι χαρακτηριστικό ανελεύθερου και δουλοπρεπούς ανθρώπου, ενώ το να λέει κανείς την αλήθεια δείχνει άνθρωπο με γενναίο φρόνημα)

Ψυχῆς δὲ σωφροσύνη καὶ ἀνδρεία ἀρεταὶ νέου (Αριστοτέλης): Αρετές του νέου θεωρούνται η εγκράτεια και η ανδρεία. 

Ὁ πολὺς ἄκρατος ὀλιγ' αναγκάζει φρονεῖν (Μένανδρος): Πολύ κρασί ανέρωτο αναγκάζει τον άνθρωπο να σκέπτεται λίγο. 

Ἄν τα παρεληλυθότα μνημονεύῃς, ἄμεινον περὶ τῶν μελλόντων βουλεύσει (Ισοκράτης): Εάν θυμάσαι τα όσα συνέβησαν στο παρελθόν, τότε θα σκέπτεσαι και θα προγραμματίζεις καλύτερα αυτά που θα συμβούν στο μέλλον. 

Τὸν αὐτὸν αἰνεῖν καὶ ψέγειν, ἀνδρὸς κακοῦ (Είναι χαρακτηριστικό κακού ανθρώπου τον ίδιο άνθρωπο άλλοτε να τον επαινεί κι άλλοτε να τον κατηγορεί).

Ἄν ἀγνοῶν τι παρὰ τινος θέλῃς μαθεῖν τὸ τοῦ μαθητοῦ πρῶτον, ἔχε τὴν σιγήν. (Μένανδρος): Όταν αγνοείς κάτι και θέλεις να το μάθεις από άλλον, κάνε πρώτο ό, τι κάνει ο μαθητής: να κρατάς σιωπή.

Φρονεῖν γὰρ οἱ ταχεῖς οὐκ ἀσφαλεῖς (Σοφοκλής): Σφάλλουν και δεν είναι ασφαλείς όσοι βιαστικά και γρήγορα κρίνουν. 

Ρώμη μετὰ φρονήσεως ὠφέλησεν, ἄνευ δὲ ταύτης πλεῖον τοὺς ἔχοντας (αὐτὴν) ἔβλαψεν. (Ισοκράτης): Η σωματική δύναμη, όταν συνοδεύεται από φρόνηση και σύνεση ωφελεί. Όταν όμως υπάρχει δύναμη σωματική χωρίς φρόνηση, τότε αυτή βλάπτει περισσότερο αυτούς που την έχουν. 

Ἄσκησις ὑγίειης· ἀκορίῃ τροφῆς, ἀοκνίῃ πόνων (Ιπποκράτης): Η άσκηση για την απόκτηση καλής υγείας γίνεται με αποχή από πολλή τροφή και με καθόλου αποφυγή κόπων. 

Χρόνος δὲ φευγέτω σε μηδὲ εἷς ἀργός (Αρχαίο ρητό: Ας μη περνά ούτε μια στιγμή χωρίς εργασία. Δηλαδή να μη μένεις αργός ούτε ελάχιστο χρόνο.)

...τά τε γὰρ ὑπερβάλλοντα γυμνάσια καὶ τὰ ἐλλείποντα φθείρει τὴν ἰσχύν, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ ποτὰ καὶ τὰ σιτία πλείω καὶ ἐλάττω γινόμενα φθείρει τὴν ὑγίειαν, τὰ δὲ σύμμετρα καὶ ποιεῖ καὶ αὔξει καὶ σῴζει. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ σωφροσύνης καὶ ἀνδρείας ἔχει καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. (Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια, β, 1): οι υπερβολικές γυμναστικές ασκήσεις αλλά και οι λειψές φθείρουν τη σωματική δύναμη· επίσης τα ποτά και τα τρόφιμα, όταν γίνονται περισσότερα ή λιγότερα από κάποια συγκεκριμένη ποσότητα, φθείρουν την υγεία, ενώ τα σύμφωνα με το μέτρο τη γεννούν, την αυξάνουν και τη διασφαλίζουν. Το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και στην περίπτωση της σωφροσύνης, της ανδρείας και των άλλων αρετών.

Ἡ φύσις ἀξιοῖ θεραπεύειν σκοποῦσα, ὅπως μὴ τόλμῃ μᾶλλον ἤ γνώμῃ, καὶ ῥαστώνῃ μᾶλλον ἤ βίῃ, θεραπεύειν (Ιπποκράτης): Η φύση επιβάλλει να θεραπεύεις με προσοχή στηριζόμενος περισσότερο στη λογική παρά στην τόλμη, με κάποια βραδύτητα πιο πολύ παρά με βιασύνη. 

 Ἰσχὺς καὶ τεῖχος καὶ ὅπλον σοφοῦ ἡ φρόνησις (Πυθαγόρας): Δύναμη και οχυρό τείχος και όπλο του σοφού είναι η φρόνηση.

«Δεῖ δ’ αὐτοὺς μηδὲ τοῖς ἐγκωμίοις ἐπαίρειν και φυσᾶν∙ χαυνοῦνται γὰρ ταῖς ὑπερβολαῖς τῶν ἐπαίνων καὶ θρύπτονται», δηλαδή, πρέπει να μην παινεύουμε υπερβολικά και φουσκώνουμε τα παιδιά με τα εγκώμια, γιατί με τις υπερβολές των επαίνων γίνονται ματαιόδοξα και κακομαθημένα». (Πλούταρχος, «περί παίδων αγωγής», εκδ. «Κάκτος», σελ. 69).

Σφράγιζε τοὺς μὲν λόγους σιγῇ, τὴν δὲ σιγὴν καιρῷ (να σφραγίζεις τα λόγια σου με τη σιωπή και την κατάλληλη ώρα να σφραγίζεις τη σιωπή, δηλαδή όταν χρειάζεται να σιωπάς στον κατάλληλο καιρό) (Σόλων)

Ἀλλήλοις θ’ ὁμιλεῖν ὡς τοὺς μὲν φίλους ἐχθροὺς μὴ ποιῆσαι, τοὺς δἐ ὲχθροὺς φίλους ἐργάσασθαι (Πυθαγόρας):  Η μεταξύ των ανθρώπων συναναστροφή πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να μην κάνει τους φίλους εχθρούς, να κάνει όμως τους εχθρούς φίλους.

Φίλει μὲν ὡς ὁ μισήσων, μίσει δὲ ὡς ὁ φιλήσων (Βίας ο Πριηνεύς): Να αγαπάς τον άλλο σαν να πρόκειται κάποτε να γίνει εχθρός σου και να τον μισήσεις. Ενώ να αντιμετωπίζεις με το πρόσωπο που είναι τώρα εχθρός σου κατά τέτοιο τρόπο σαν να πρόκειται να γίνει φίλος σου. 

Ἔργον δ' οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δὲ τ' ὄνειδος (Ησίοδος): Καμιά εργασία δεν είναι ντροπή. Ντροπή είναι να αποφεύγεις την εργασία και να τεμπελιάζεις.

Κτηνέων μὲν εὐγένεια ἡ τοῦ σκήνεος εὐσθένεια, ἀνθρώπων δὲ ἡ τοῦ ἤθεος εὐτροπίη (Δημόκριτος): Η καλή ράτσα των ζώων διακρίνεται από το γερό κι υγιές σώμα τους. Η ευγένεια όμως του ανθρώπου φαίνεται από τον ήπιο και καλό χαρακτήρα.  

Ἡ δὲ ἀρετῆς κτῆσις μόνη μὲν συγγηράσκει, πλούτου δὲ κρείττων, χρησιμωτέρα δὲ εὐγενείας ἐστί (Ισοκράτης): Η αρετή είναι το μόνο απόκτημα που μένει μαζί μας μέχρι τα γεράματα, μια και είναι καλύτερη από τον πλούτο και χρησιμότερη από την ευγενική καταγωγή.

Κι ένα νεοελληνικό.... (από κάποιον γνωστό μου): Γιατί όχι μονάχα ο παράξενος τύπος δεν είναι πάντα μερικότητα και κάτι το ξέχωρο, μα απεναντίας, συμβαίνει πολλές φορές αυτός ίσα - ίσα ν' αποτελεί τον πυρήνα της ολότητας κι όλοι οι άλλοι άνθρωποι της εποχής του, ν' αποχωρίστηκαν απ' αυτόν για κάποιον ανεξήγητο λόγο!!!...