Η παιδεία είναι εκ φύσεως λιμάνι-καταφύγιο- για όλους τους ανθρώπους (Μένανδρος)--Το πιο σημαντικό είναι να μη σταματάς ποτέ να ρωτάς. Η περιέργεια έχει το δικό της λόγο ύπαρξης (Άλμπερτ Αϊνστάιν)--Μάθε να αγαπάς αυτούς που δεν πληγώνουν την αγάπη (Γ. Ρίτσος)--Τα εμπόδια δεν με πτοούν: καθένα από αυτά ενδυναμώνει τη θέληση για το ξεπέρασμά του (Λεονάρντο ντα Βίντσι)--Η πεμπτουσία της γνώσης είναι όταν την έχεις να την εφαρμόζεις κι όταν δεν την έχεις να ομολογείς την άγνοιά σου (Κομφούκιος) --Όλοι σκέπτονται να αλλάξουν τον κόσμο και κανείς τον εαυτό του (Λέων Τολστόι) --Ό, τι επαναλαμβάνουμε μας καθορίζει (Αριστοτέλης) --Δεν αγαπούν αυτοί που δεν δείχνουν την αγάπη τους (Σαίξπηρ) --Η αρετή είναι μια κατάσταση πολέμου και για να ζήσουμε μ' αυτήν πρέπει να πολεμάμε με τον εαυτό μας (Ζαν Ζακ Ρουσσώ) --Ό,τι είναι η γλυπτική για ένα κομμάτι μάρμαρο, είναι και η μόρφωση για την ψυχή (Τζότζεφ Άντισον) --Ο μέτριος δάσκαλος λέει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο ανώτερος δάσκαλος επιδεικνύει. Ο μεγάλος δάσκαλος εμπνέει (Γουίλιαμ Άρθουρ Γουόρντ)--Ο αληθινά σοφός δάσκαλος δεν σε προσκαλεί στον οίκο της σοφίας του, αλλά σε οδηγεί στο κατώφλι του δικού σου πνεύματος (Χαλίλ Γκιμπράν)



Δευτέρα 30 Μαΐου 2016

Η Άλωση της Πόλης και η άλωση της ψυχής




Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»
τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μην ελπίζεις— δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες (Κωνσταντίνος Καβάφης, «Η πόλις»)
Ω Πόλις, πόλις πόλεων, πασών οφθαλμέ, άκουσμα παγκόσμιον, θέαμα υπερκόσμιον (Νικήτας Χωνιάτης, θρήνος για την άλωση της Πόλης από τους Λατίνους το 1204 )
Η Κωνσταντινούπολη είναι μια αυτοκρατορία από μόνη της. (Ναπολέων Βοναπάρτης).
Εάν κάποιος είχε να ρίξει μόνο μια ματιά στον κόσμο, θα έπρεπε να αντικρίσει την Κωνσταντινούπολη.(Alphonse de Lamartin)
Το Βυζάντιο με την στρατιωτική του αξία επανειλημμένως έσωσε την Ευρώπη. Υπήρξε, απέναντι στη βαρβαρότητα, το κέντρο θαυμάσιου πολιτισμού, του τελειότερου, του πιο λεπτεπίλεπτου, το οποίο επί αρκετό χρόνο γνώρισε ο Μεσαίωνας. Υπήρξε ο δάσκαλος και ο αναμορφωτής της Σλαβικής και Ασιατικής Ανατολής (Σαρλ Ντιλ, Γάλλος ακαδημαϊκός)
Όλος ο κόσμος δώδεκα κι η Πόλη δεκαπέντε (Παροιμία)
Λίγοι γνωρίζουν ακόμα και στην Ελλάδα τη βαθιά προσήλωση των Βυζαντινών στις ανθρωπιστικές αρχές... Ενδεικτικά αναφέρω ότι η βυζαντινή νομοθεσία απαγορεύει το "μετά βασάνων ἐξετάζεσθαι"... ότι η περιώνυμη βυζαντινή διπλωματία είχε ως αρχή την εξυπηρέτηση της παγκόσμια ειρήνης σύμφωνα με τον τίτλο του "Ειρηνοποιού" τον οποίο έφερε ο αυτοκράτορας... (Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο).
«Ω Ρωμαίοι φιλάργυροι, δημηγέρτες, τραδιτόροι [προδότες] οπού ετραδίρετε [επροδώσατε] την πατρίδα σας, οπού ο βασιλιάς σας ήτονε πτωχός και σας επαρακάλαε με τα δάκρυα στα μάτια να του δανείσετε φλωρία δια να δώση, να μαζώξη πολεμιστάδες ανθρώπους, να βοηθήσωνε και να πολεμήσουνε κι εσείς αρνιέστε μεθ’ όρκου πως δεν έχετε και είστε πτωχοί!» [Ανωνύμου, «Βαρβερινός Κώδικας»].
Όταν δεν ξέρεις σε ποιο λιμάνι κατευθύνεσαι, κανένας άνεμος δεν είναι σωστός για τα πανιά σου (Προς τη Νίκη).
Οι πολιτικάντηδες σκέπτονται τις επόμενες εκλογές. Οι πραγματικοί πολιτικοί σκέπτονται τις επόμενες γενιές (James Freeman Clark)  

«Μη σκύβεις ποτέ το κεφάλι… ψηλά να το κρατάς για να θωρείς τον ήλιο της ζωής και της λευτεριάς» (Διονύσιος Σολωμός)

Άνθρωπε που μπορεί να ονομάζεσαι Κωνσταντίνος ή Μωάμεθ...Όχι, δεν είναι ο Μωάμεθ ο Πορθητής που άλωσε την ψυχή σου σαν την Κωνσταντινούπολη! Είναι οι τρομερές σου σκέψεις που έπεσαν καταπάνω σου με λύσσα φοβερή και σε οδήγησαν στην απώλεια και την πλάνη. 
Μην περιμένεις κανένα αυτοκράτορα ή σουλτάνο να έρθει να σε σώσει! Άνθρωπε που μπορεί να ονομάζεσαι Κωνσταντίνος ή Μωάμεθ, μην περιμένεις άλλο από ανθρώπους να έρθουν να σε σώσουν. Το μυαλό και η ψυχή μας ανήκουν στον ΚΥΡΙΟ. Γι' αυτό μην αφήσεις κανέναν να τα αλώσει. 
Το μυαλό και η ψυχή μας είναι ιερά. Μια Αγιά-Σοφιά, ένα Μπλε- Τζαμί, μια Κωνσταντινούπολη, που τα διαφεντεύει όλα μια ανώτερη δύναμη. Όχι ένας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ή ένας Μωάμεθ Πορθητής!  Άνθρωπε που μπορεί να ονομάζεσαι Κωνσταντίνος ή Μωάμεθ, ανακάλυψε την τεράστια δύναμη που κρύβεις στα εσώψυχά σου! Και τότε θα δεις ότι ο παράδεισος μέσα σου, θ' ανθίσει απ' αυτή την ζωή!(Η άλωση της ψυχής, e.charity.gr, 29/ 5/ 2007) 
Πόλη Κωνσταντινούπολη, πατρίδα μου χαμένη, βασίλισσα των πόλεων, χιλιοτραγουδισμένη, είσαι στον κόσμο ξακουστή από την ομορφιά σου, για του Βοσπόρου τα νερά και την Αγια Σοφιά σου. Πόλη Κωνσταντινούπολη, πατρίδα μου χαμένη, η θύμησή σου στην καρδιά νοσταλγικά μου μένει κι όσο κι αν είμαι μακριά απ’ τα άγια χώματά σου, ο λογισμός μου βρίσκεται παντοτινά κοντά σου (Μέντης Μποσταντζόγλου).

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!  




Δευτέρα 23 Μαΐου 2016

Θρησκευτικές συμβουλές στο δρόμο προς την αρετή




Στον πόνο, στην ανημποριά, στ' αρρώστου το κλινάρι, τρέξε γλυκιά μου Παναγιά, σου το ζητάω χάρη· ανάσα φέρε και δροσιά και της πληγής βοτάνι, κάμε το θάμα σου γοργά, Κυρά μου, για να γιάνει (Ανθή Λιβάνη).
Ενδείξεις διαφθοράς: οι άξιοι παραγκωνίζονται, οι ανάξιοι προωθούνται, οι ικανοί ποδοπατούνται, οι περιορισμένων δυνατοτήτων αναρριχώνται (Λυδία). 
Ἄρχοντας μέν τινες ἔφησαν ἀρετήν ἐκ μικρᾶς μεγάλην πόλιν ποιῆσαι· ἐγώ δε μᾶλλον ἄν φαίην τό ἐκ φαύλης σπουδαίαν παρασκευάσαι: λένε πως άξιος άρχοντας είναι όποιος κάνει μεγάλη μια μικρή χώρα. Εγώ όμως λέω πως ακόμα σημαντικότερο είναι αν κατορθώσει να κάνει σπουδαία μια φαύλη πολιτεία (Μέγας Φώτιος).
Τα θαύματα συντελούν στην επιστροφή των ανθρώπων στον Θεό, τον ζώντα, τον αληθινό (Κυριακοδρόμιο, τόμος 4ος, εκδόσεις Σωτήρ).
Σοφές συμβουλές οσίου Σεραφείμ του Σάρωφ:
-Η θύρα της μετανοίας είναι για όλους ανοικτή και είναι άγνωστο ποιος θα πρωτομπεί σ' αυτή, εσύ που κατακρίνεις τον άλλον ή αυτός που κατακρίνε­ται από σένα.
-Κατάκρινε πάντοτε τον εαυτόν σου και θα παύσεις να κατακρίνεις τους άλλους.
-Μπορείς να κατακρίνεις μια πράξη κακή, ποτέ όμως εκείνον που την έπραξε.
-Όταν εγκαταλειφθεί ο άνθρωπος από τον Θεό, τότε ο διάβολος είναι έτοιμος να τον αφανίσει, όπως αφανίζει η μυλόπετρα το σπόρο του σταριού.
-Η θλίψις είναι το σκουλήκι της καρδιάς, που κατατρώγει την μητέρα που το γέννησε.
-Η περιττή μέριμνα για τα βιοτικά πράγματα είναι γνώρισμα άνθρωπου άπιστου και μικρόψυχου. Και εί­ναι συμφορά εάν εμείς φροντίζοντας οι ίδιοι για τον εαυτό μας δεν στηριζόμαστε στον Θεό, που προνοεί για μας!
-Είναι καλύτερο για μας να περιφρονούμε όσα δεν είναι δικά μας, δηλαδή τα πρόσκαιρα και τα παροδικά, και να ζητούμε τα δικά μας, δηλαδή τα άφθαρτα και τα αιώνια.

-Ας αγαπήσουμε την ταπεινοφροσύνη, για να δού­με την δόξα του Θεού, διότι όπου στάζει η ταπεινο­φροσύνη εκεί αναβλύζει η δόξα του Θεού.

-Χωρίς το φως όλα είναι σκοτεινά και χωρίς την ταπεινοφροσύνη τίποτε δεν υπάρχει μέσα στον άν­θρωπο, παρά μόνο ένα σκοτάδι.
-Όπως το κερί αν δεν θερμανθεί και μαλακώσει, δεν μπορεί να δεχθεί επάνω του την σφραγίδα, έτσι και η ψυχή, χωρίς να δοκιμασθεί με τους κόπους και τις ασθένειες δεν μπορεί να λάβει επάνω της την σφραγίδα της αρετής.
-Στους πλησίον μας πρέπει να φερόμεθα με λε­πτότητα, χωρίς ούτε με το βλέμμα μας να τους προσ­βάλλουμε.
-Το πνεύμα του συγχυσμένου και θλιμμένου ανθρώ­που φρόντισε να το ενθαρρύνεις με λόγια αγάπης.
-Για την αδικία που σου προξενούν οι άλλοι, όποια κι' αν είναι αυτή, δεν πρέπει να εκδικείσαι, αλλά αν­τίθετα να συγχωρείς από τα βάθη της καρδιάς σου εκείνον που σε αδίκησε.
-Δεν πρέπει να τρέφεις στην καρδιά σου μίσος και αντιπάθεια κατά του πλησίον, που σε εχθρεύεται. Αλ­λά να τον αγαπάς και να του κάνεις όσο μπορείς καλό, ακολουθώντας την εντολή του Χριστού: «Ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑ­μᾶς» (Ματθ. ε', 44).
Μωρός ἐν γέλωτι ἀνυψοῖ φωνήν αὐτοῦ, ἀνήρ δέ πανοῦργος μόλις ἡσυχῇ μειδιάσει: ο μωρός και ο αμόρφωτος (ακαλλιέργητος) όταν γελά, υψώνει με θόρυβο τη φωνή του, όμως ο έξυπνος και ο συνετός ήσυχα και μόλις θα μειδιάσει (θα χαμογελάσει) (Σοφία Σειράχ, κα, 20). 
Να μην είναι κανείς μόνος με τη μεγάλη του ευτυχία ή τη βαριά του λύπη. Να μην είναι κανείς μόνος για να απολαμβάνει την ομορφιά των πραγμάτων, για να κόβει τα λουλούδια της γης και τους καρπούς της (A. Degallier, μετάφραση Κώστα και Εριέττας Διαμαντοπούλου).
Ὡς καιρόν ἔχομεν, ἐργαζώμεθα τό ἀγαθόν πρός πάντας, μάλιστα δέ πρός τούς οἰκείους τῆς πίστεως: για όσο καιρό βρισκόμαστε ακόμα στη ζωή αυτή, καθώς μόνο σ' αυτήν έχουμε καιρό για αγαθοεργία, ας εργαζόμαστε το καλό σε όλους, και μάλιστα σ' εκείνους που η πίστη τους κατέστησε σε μας οικείους και αδελφούς (Γαλ. στ. 10). 
Καλλιέργησε τον κήπο σου και άφησε τους άλλους να καλλιεργούν τον δικό τους. Οι προτιμήσεις είναι διαφορετικές. Ο ένας θα φυτέψει λουλούδια· ο άλλος θα σπείρει σιτάρι· κι ο τρίτος θα αφήσει να φυτρώσει το χορτάρι. Μην κρίνεις. Δεν ανήκει σε σένα να το κάνεις. Αλλά κάνε τον κήπο σου τόσο ωραίο, που, ότανπερνάμε από δίπλα του, να μας έρχεται ο πόθος ν' αποκτήσουμε κι εμείς έναν. Αυτό δεν είναι το σπουδαιότερο; Να είναι όμορφος ο κήπος σου;(A. Degallier, μετάφραση Κώστα και Εριέττας Διαμαντοπούλου). 

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!  

Δευτέρα 16 Μαΐου 2016

Ησυχασμός και γνώση του Θεού

1. Η γνώση του Θεού
Ο σύγχρονος άνθρωπος διακατέχεται από έναν προβληματισμό γύρω από τον Θεό, προσπαθεί να απαντήσει στα ερωτήματα τι είναι ο Θεός και πως μπορεί να αποκτήσει γνώση του Θεού. Άλλοι επηρεασμένοι από τον διαφωτισμό διακρίνονται για τον δεϊσμό, τον αγνωστικισμό και την αθεΐα, και άλλοι πιστεύουν λογικά στον Θεό, αλλά δεν γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίον μπορούν να τον προσεγγίσουν εμπειρικά. Στο θέμα αυτό η διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά είναι σημαντική.
Κατ αρχάς η διδασκαλία του είναι κατ εξοχήν εμπειρική. Καίτοι σπούδασε στο Πανεπιστήμιο την φιλοσοφία του Αριστοτέλη, την οποία γνώριζε καλά, εν τούτοις ακολούθησε εντελώς διαφορετική μέθοδο για την προσέγγιση του Θεού. Στο Άγιον Όρος επιδόθηκε στην άσκηση και την προσευχή, και έφθασε στην γνώση του Θεού. Οπότε, όταν μιλούσε για τον Θεό, το έκανε μέσα από την προσωπική του εμπειρία. Γνώρισε εμπειρικά τις άκτιστες ενέργειες του Θεού και ομιλούσε γι' αυτές.
Έπειτα, του δόθηκε αφορμή να αναλύσει όλη αυτήν την θεογνωσία -«ιερογνωσία», όπως την χαρακτηρίζει. Τόνιζε στα έργα του ότι ο Θεός έχει ουσία και ενέργεια, και εφ' όσον η ουσία του Θεού είναι άκτιστη και η ενέργειά του είναι άκτιστη. Ο Θεός επικοινωνεί με τους ανθρώπους με την άκτιστη ενέργειά Του. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος μετέχει ποικιλοτρόπως της ακτίστου ενεργείας του Θεού και όχι της ουσίας Του.
Όταν κάνουμε λόγο για την ενέργεια του Θεού, δεν πρέπει να υποπίπτουμε σε υπερβάσεις και παραθεωρήσεις, δηλαδή δεν μπορούμε να την υπερτιμούμε από θεολογικής πλευράς και να την εξετάζουμε ανεξάρτητα από τα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.
Από την θεολογία της Εκκλησίας γνωρίζουμε ότι τα Πρόσωπα-Υποστάσεις του Τριαδικού Θεού έχουν κοινά και ακοινώνητα γνωρίσματα. Τα κοινά είναι η ουσία-φύση και η ενέργεια, ενώ τα ακοινώνητα είναι τα υποστατικά ιδιώματα, ήτοι ο τρόπος υπάρξεως των Προσώπων της Αγίας Τριάδος, το αγέννητο του Πατρός, το γεννητό του Υιού και το εκπορευτό του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, η ενέργεια του Θεού είναι κοινή και στα Τρία Πρόσωπα.
Το θέμα αυτό δεν είναι φιλοσοφικό, αλλά εμπειρική γνώση του Θεού από τον θεούμενο άνθρωπο που μετέχει της θεοποιού ακτίστου ενεργείας του Θεού και δι' αυτής της γνώσεως αποκτά και την γνώση του Τριαδικού Θεού. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε, όπως το συναντούμε στην διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ότι η ενέργεια του Θεού είναι ενυπόστατη. 
Αυτό σημαίνει ότι ο ενεργών είναι το Πρόσωπο-Υπόσταση, η ουσία-φύση είναι το ενεργητικό και η ενέργεια του Θεού είναι η ουσιώδης κίνηση της φύσεως. Έτσι, ούτε η ενέργεια του Θεού διαχωρίζεται από τα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, ούτε θεωρείται ότι υπερέχει η διακρίνεται διαλεκτικά από την ουσία του Θεού. Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική, γιατί είναι ενδεχόμενο να ερμηνευθεί η θεολογία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά περί της ενεργείας του Θεού, ως απρόσωπη, πράγμα που δεν είναι αληθές.
Έπειτα, όταν ομιλούμε για ενέργεια του Θεού, κάνουμε λόγο και για ενέργειες. Βεβαίως, μία είναι η ενέργεια του Θεού, αλλά λαμβάνει διάφορα ονόματα από τα αποτελέσματά της. Έτσι, γίνεται λόγος για ουσιοποιό ενέργεια που δίνει οντότητα στα όντα, για ζωοποιό ενέργεια που δίνει ζωή, για σοφοποιό ενέργεια που προσφέρει σοφία, λογική και αυτεξουσιότητα, για θεοποιό ενέργεια που θεώνει τον άνθρωπο. 
Επίσης, εκτός από αυτήν την διάκριση, γίνεται λόγος για δημιουργική και προνοητική ενέργεια του Θεού, για καθαρτική, φωτιστική και θεοποιό ενέργεια του Θεού. Επί πλέον η αγάπη, η δικαιοσύνη, η ειρήνη, η φιλανθρωπία κλπ. του Θεού είναι άκτιστες ενέργειες του Θεού, που λαμβάνουν ονόματα ανάλογα με τα αποτελέσματά τους. Η ενέργεια του Θεού μερικές φορές, όταν θέλει ο Θεός και υπάρχουν απαραίτητες προϋποθέσεις, θεάται από τον άνθρωπο ως Φως, δηλαδή εκείνος που αξιώνεται της κοινωνίας με τον Θεό, βλέπει την ενέργειά Του ως Φως. Και αυτό το Φως είναι άκτιστον, δηλαδή είναι θείο.
Αυτό φαίνεται από το ότι γίνεται σαφέστατη διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου Φωτός. Όπως ο Απόστολος Παύλος, πορευόμενος στην Δαμασκό κατά την διάρκεια της μεσημβρίας, έβλεπε την λάμψη του ηλίου και συγχρόνως έβλεπε ένα άλλο Φως, λαμπρότερο από τον ήλιο και έκανε την διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου φωτός, το ίδιο συμβαίνει και με τον θεόπτη άνθρωπο.
Έπειτα, αυτή η θέα του ακτίστου Φωτός δεν είναι συμβολική, ηθική και εξωτερική, αλλά κοινωνία και ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Ο άνθρωπος βλέπει τον Θεό, δια της ενώσεώς του μαζί Του. Αυτό σημαίνει ότι ενώνεται με τον Θεό και βλέπει τον Θεό. Ακόμη αυτή η ένωση προσφέρει την γνώση του Θεού. Ο θεούμενος σε αυτήν την κατάσταση αποκτά την εμπειρική γνώση του Θεού, γνωρίζει τι είναι ο Θεός, διακρίνει τα υποστατικά ιδιώματα των Προσώπων της Αγίας Τριάδος, γνωρίζει την διαφορά μεταξύ του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, αλλά και την ενότητα μεταξύ τους.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας που είχαν αυτήν την εμπειρική γνώση του Θεού, όταν επρόκειτο να αντιμετωπίσουν διαφόρους φιλοσόφους χρησιμοποίησαν την φιλοσοφική ορολογία και έκαναν λόγο για ουσία και ενέργεια, για κοινή ουσία - φύση και ιδιαίτερα πρόσωπα, για δόξα του Θεού και υποστατικά ιδιώματα κλπ. Αυτές οι διατυπώσεις των Πατέρων δεν είναι φιλοσοφικοί όροι για να κατανοηθεί λογικά η ύπαρξη και παρουσία του Θεού, αλλά εκφράσεις της προσωπικής τους εμπειρίας για να απαντήσουν στα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής τους.
Και βεβαίως, αυτή η εμπειρική γνώση του Θεού είναι υπερτέρα της εγκεφαλικής και κοσμικής γνώσης. Άλλη είναι η γνώση που προέρχεται από τα μαθήματα και την μελέτη των φιλοσοφικών και θεολογικών θεμάτων, δια της λογικής, την οποία κανείς δεν αρνείται όταν πρόκειται για πράγματα του κόσμου τούτου, άλλη όμως είναι η γνώση που προέρχεται από την εμπειρία του ακτίστου Φωτός και την ένωση με τον Θεό.
Ετσι, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η αληθινή θεολογία είναι η θεοπτία. Αυτό το βλέπουμε στο όρος του Θαβώρ που οι Μαθητές αξιώθηκαν να δουν την θεότητα του Χριστού, και την ημέρα της Πεντηκοστής που αξιώθηκαν να δεχθούν την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος και να γίνουν μέλη του Σώματος του Χριστού και, βεβαίως, μέλη της Εκκλησίας.

2. Η μεθοδολογία της εμπειρικής θεολογίας
Ο άνθρωπος της εποχής μας θέλει να αποκτήσει την εμπειρική γνώση του Θεού, αλλά πρέπει να μάθει και την αληθινή μέθοδο πορείας προς αυτήν την γνώση. Αυτήν την μέθοδο έχει αναλύσει εκτενώς στα κείμενά του ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και σε αυτό το σημείο φαίνεται η επικαιρότητα της διδασκαλίας του.
Η μέθοδος αυτή διαφέρει από την λογική επεξεργασία και από τον υπερβατικό διαλογισμό. Δηλαδή, πολλοί άνθρωποι της εποχής μας προκειμένου να γνωρίσουν τον Θεό, χρησιμοποιούν την λογική και τον στοχασμό, αλλά καταλήγουν σε φάσματα της αληθείας. Και άλλοι για να υπερβούν τον στοχασμό και την λογικοκρατία, που συνδέεται με την φαντασία, ακολουθούν την μέθοδο του υπερβατικού διαλογισμού που οδηγεί σε ένα υπερπροσωπικό απόλυτο, που και αυτό τελικά είναι προϊόν της φαντασίας.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αναλύει στα έργα του την πραγματική μέθοδο, η οποία συναντάται στην Αγία Γραφή και τα έργα των Πατέρων και αυτή είναι η ησυχαστική μέθοδος. Έτσι, ο ησυχασμός είναι διάφορος από την λογικοκρατία και τον υπερβατικό διαλογισμό, ο οποίος χρησιμοποιεί την γιόγκα, για να φθάσει στην νιρβάνα.
Στα έργα του αναλύει ότι ο άνθρωπος αποτελείται από νου και αίσθηση. Με τον νου του έρχεται σε κοινωνία με τον Θεό, αφού αυτός (ο νους) είναι το κατάλληλο όργανο για την κοινωνία αυτή, και με την αίσθηση αποκτά γνώση των κτισμάτων και του περιβάλλοντος κόσμου. 
Μεταξύ νου και αισθήσεως υπάρχει ο λόγος, η φαντασία και η δόξα. Με τον λόγο κρίνει και ερευνά τα πράγματα, με την φαντασία αποκτά αίσθηση των πραγμάτων που έρχονται μέσα στην ψυχή του ανθρώπου δια των αισθήσεων, και με την δόξα σχηματίζει γνώμη - άποψη για κάθε πράγμα. Οι ενέργειες αυτές της ψυχής πρέπει να λειτουργούν κατά φύσιν και υπέρ φύσιν και όχι παρά φύσιν. 
Και μάλιστα, όπως ο ίδιος άγιος διδάσκει, για να φθάσει κανείς στην γνώση του Θεού θα πρέπει κατά τον καιρό που προσεύχεται να αδρανοποιήσει την αίσθηση, από την οποία επηρεάζεται η λογική, η φαντασία και η δόξα, και να ενεργοποιήσει τον νου. Αυτό γίνεται με την άσκηση και την νοερά ησυχία και προσευχή. Έτσι, έρχεται σε κοινωνία με τον Θεό δια του νοός, αποκτά την εμπειρική γνώση του Θεού και στην συνέχεια διατυπώνει αυτήν την εμπειρία με την δόξα και την διάνοια.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι ο άνθρωπος έρχεται σε κοινωνία με τον Θεό δια του νοός και έχει σχέση με την κτίση δια της αισθήσεως και της λογικής. Η σύγχυση μεταξύ των δυνάμεων αυτών και η ταύτιση μεταξύ του νου και του λόγου δημιουργεί ψυχικές και πνευματικές ασθένειες, ήτοι άγνοια Θεού, ειδωλοποίηση της κτίσεως, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλές φυσικές θρησκείες, με όλα τα παρεπόμενά τους.
Αυτήν την μέθοδο ακολούθησε η Παναγία στα άγια των αγίων και έφθασε στην θεωρία του Θεού και την θέωση και έτσι αξιώθηκε να γίνη Μητέρα του Θεού. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στον λόγο του στα Εισόδια της Θεοτόκου αναλύει με καταπληκτικό τρόπο την μέθοδο που ακολούθησε η Παναγία που είναι ο ησυχασμός, ήτοι νέκρωσε την αίσθηση και την λογική, την δόξα και την φαντασία, που προέρχονται από αυτήν, και επί πλέον ενεργοποίησε τον νου - την νοερά ενέργεια. 
Μέσα από τα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε την ερμηνεία που δίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στον θείο σαββατισμό. Μέσα στα δυό αυτά σημεία (ησυχασμός και γνώση του Θεού) βρίσκεται η κεντρική διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, όπως φαίνεται στα κείμενά του, κυρίως στις ομιλίες που έκανε στο ποίμνιο της Θεσσαλονίκης. 

Πρέπει δε να σημειωθεί ότι αυτές οι ομιλίες είναι δείγματα θεολογικού λόγου, αφού συνδέουν την θεολογία με την ποιμαντική. Ο άγιος Γρηγόριος δεν αναπτύσσει μια στοχαστική θεολογία χωρίς να ποιμαίνει, ούτε ποιμαίνει χωρίς να θεολογεί. Στις ομιλίες αυτές φαίνεται η ικανότητά του να θεολογεί, να ερμηνεύει την Αγία Γραφή, και να ποιμαίνει οδηγώντας τους πιστούς στην ελευθερία του πνεύματος.
(Σεβασμιοτάτου μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου,
Ιεροθέου, Ομιλία στο συνέδριο που διοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ερευνών στη Βενετία, με την ευκαιρία της παρουσίασης της μετάφρασης των έργων του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στα ιταλικά) 

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα! 
Δύναμη, ευλογία και χάρη του Θεού στα παιδάκια μας, που από σήμερα μπαίνουν στον στίβο των Εξετάσεων 


Related Posts with Thumbnails