Αποτέφρωση ανθρώπινων σωμάτων: εκκλησιαστικά μηνύματα (1ο μέρος)

Το θαύμα της μετά θάνατον καύσης και αποτέφρωσης των ανθρώπινων σωμάτων απασχολεί την εκκλησιαστική κοινότητα, ιδιαίτερα κατά την τελευταία εικοσαετία, αφότου άρχισαν συζητήσεις για τη νομοθέτησή της (θεσπίστηκε με διαδοχικούς νόμους το 2006, 2014 και 2016). 

Ασφαλώς η Ελληνική Πολιτεία είναι αρμόδια να νομοθετεί, αλλά η Εκκλησία παραμένει ελεύθερη έναντι του Κράτους να τηρεί τις παραδόσεις Της, μακριά από κάθε κοσμική επιρροή και επέμβαση, και υποχρεούται να απευθύνεται στα μέλη Της καταθέτοντας την άποψη και τη μαρτυρία Της επί του ζητήματος αυτού, καθώς αφορά άμεσα στη ζωή και στη Θεολογία Της. 

Το σώμα συνιστά στοιχείο της υπόστασης του ανθρώπου, ο οποίος έχει πλασθεί κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση του Θεού (Γεν. 1,24) με προοπτική όχι τον θάνατο, αλλά την αιωνιότητα και την ελπίδα της Ανάστασης. 

Η εκκλησία θεωρεί το ανθρώπινο σώμα ως "ιερό", ονομάζοντάς το ναό του Αγίου Πνεύματος (Α' Κορ. 6, 19). Τρανό παράδειγμα γι' αυτό από τη ζωή της Εκκλησίας αποτελεί η τιμητική προσκύνηση των ιερών λειψάνων των Αγίων. Αφού το σώμα των Αγίων κοπίασε για τη δόξα του Θεού, αυτοί έλαβαν ως θεία δωρεά και μετά τον σωματικό θάνατό τους χάρη, έλεος και δύναμη, με αποτέλεσμα να θαυματουργούν. 

Η ταφή ανήκει στην παράδοση της Εκκλησίας, η οποία έχοντας ως βάση την Ευαγγελική και Πατερική διδασκαλία σέβεται το  ανθρώπινο σώμα ως δημιούργημα του Θεού, γι' αυτό και το ενταφιασμένο σώμα γίνεται αντικείμενο φροντίδας και προσευχών. Το νεκρό σώμα το θεωρεί όχι ως "στερεό απόβλητο", όπως (κατ' αποτέλεσμα) το αντιμετωπίζουν οι θιασώτες της αποτέφρωσης, αλλά το περιβάλλει με σεβασμό και τιμή. 

Τους δε ανθρώπους που φεύγουν από τη ζωή η Εκκλησία τους ονομάζει κεκοιμημένους, διότι βρίσκονται σε αναμονή, για να ξυπνήσουν, αφού η ανθρώπινη ζωή δεν κλείνεται σε δυο ημερομηνίες, δεν έχει τη χρονική διάρκεια που γράφεται στις ταφόπλακες, και οι κεκοιμημένοι θα αναστηθούν τη μέρα της Δευτέρας και ενδόξου Παρουσίας του Κυρίου. 

Γι' αυτό και τους τόπους όπου φιλοξενούνται τα σώματα των κεκοιμημένων, και ως εκ τούτου διαθέτουν και αυτοί ιερότητα, τους ονομάζει "κοιμητήρια". Η επιλογή λοιπόν της Εκκλησίας να εναποθέτει τα κεκοιμημένα μέλη Της μέσα στη γη και σε στάση κοίμησης, συμβολίζει την προσδοκία της Ανάστασης και εκδηλώνει την αγάπη Της προς τον άνθρωπο, ακόμη και ως νεκρό.

Είναι επίσης κατανοητό ότι υπάρχουν και άνθρωποι που αδυνατούν να αποδεχθούν με ρεαλισμό το γεγονός του θανάτου. Η ανθρώπινη αυτή αδυναμία, μεταξύ άλλων, εξηγεί γιατί δεν αντέχουν στη διατήρηση της μνήμης, της σχετικής με τον θάνατο των οικείων τους (όπως τα ταφικά μνημεία) ή στην ιδέα της αποσύνθεσης του δικού τους σώματος. Την αδυναμία αυτή νικά και υπερβαίνει η θετική απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα: Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα καθορίζει και την ανάλογη στάση απέναντι στο νεκρό σώμα. 

Από τους υπερασπιστές της καύσης γίνεται επίκληση "τεχνικών λόγων"  (χωροταξικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών), οι οποίοι, τουλάχιστον μέσα από μια θεολογική θεώρηση των πραγμάτων, δεν μπορούν να αποτελέσουν για τα μέλη της Εκκλησίας επαρκείς λόγους για τη βίαιη καταστροφή του ανθρώπινου σώματος. Εξάλλου, κράτη με πολυπληθέστερα αστικά κέντρα, όπου οι κάτοικοί τους ακολουθούν την παράδοση της ταφής (πχ. μουσουλμάνοι), έχουν βρει λύσεις στα παραπάνω ζητήματα. 

Ακόμη, διατυπώνεται η άποψη ότι καθένας πρέπει να έχει ελευθερία επιλογής ανάμεσα στην ταφή ή την καύση. Η Εκκλησία ως κοινότητα, που είναι κατεξοχήν χώρος ελευθερίας, δεν καταναγκάζει κανέναν άνθρωπο να τηρεί τις Παραδόσεις της. 

Έχει όμως το δικαίωμα να θεωρήσει την καύση ως μεταχείριση αντίθετη προς τις αρχές της,την παράδοση και τα έθιμά της και να αποφανθεί ότι όποιος επιλέξει την καύση αυτονομείται, αφού διαφοροποιείται από βασικές διδασκαλίες και τον τρόπο της ζωής Της. Προφανώς, όσοι δεν θέλουν να ακολουθήσουν την παράδοση της Εκκλησίας, έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν την αποτέφρωση, οπότε δεν θα τύχουν Εξοδίου Ακολουθίας (κηδείας) από την Εκκλησία. 

Προβάλλεται και το παιδαριώδες επιχείρημα ότι η Εκκλησία απορρίπτει την καύση και προτιμά την ταφή για ιδιοτελείς λόγους, Όμως, πρώτον, οι Δήμοι είναι που λειτουργούν τα κοιμητήρια και εισπράττουν τα τέλη από τους τάφους και τα οστεοφυλάκια. Δεύτερον, εάν η Εκκλησία έθετε ως προτεραιότητα οποιοδήποτε (δήθεν) οικονομικό όφελος θα έπραττε το αντίθετο και θα προέτρεπε τους ορθόδοξους κληρικούς να ψάλουν την Νεκρώσιμο Ακολουθία και για όσους αποτεφρώνονται. 

Επιπλέον υποστηρίζεται ότι η σύγχρονη αποτέφρωση είναι περισσότερο "αξιοπρεπής" για το ανθρώπινο σώμα από την ταφή. Προς τον σκοπό αυτό γίνεται σύγκριση της σύγχρονης αποτέφρωσης όχι με την ταφή καθ' εαυτήν ως νεκρικό έθιμο, αλλά με τα κακώς κείμενα, τα φαινόμενα εκμετάλλευσης ή την απαξιωτική μεταχείριση σε διάφορα δημοτικά κοιμητήρια (πχ. κορεσμένα κοιμητήρια, υψηλά δημοτικά τέλη, εκταφές με τρόπο που δεν τιμά τον νεκρό). 

Αυτή όμως δεν είναι ορθή βάση σύγκρισης. Η απάντηση στο επιχείρημα αυτό θα πρέπει να είναι η απαίτηση των πολιτών να βελτιωθούν οι συνθήκες στα δημοτικά κοιμητήρια, να ιδρυθούν νέα κοιμητήρια, να υπάρχει τιμητική, αξιοπρεπής και ανθρώπινη μεταχείριση των νεκρών και των συγγενών τους από τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες και όχι η αποτέφρωση.
(Αποτέφρωση των ανθρώπινων σωμάτων: Αξιοπρεπής λύση ή ωμή ανακύκλωση; Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος προς τον Λαό, Δεκέμβριος 2019)
συνεχίζεται....

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!