Υπάρχει φως στον πόνο; (μέρος 3ο)

Ο πόνος γίνεται μέσο σωτηρίας: Ο Θεός από άπειρη αγάπη και φιλανθρωπία χρησιμοποιεί το κακό, για να μας σώσει. Χρησιμοποιεί το κακό με πολλή και θαυμαστή σοφία, για να το αναιρέσει. "Αὐτός γάρ ἀλγεῖν ποιεῖ, καί πάλιν ἀποκαθίστησιν· ἔπαισε, καί αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἰάσαντο", λέγει ο Μ. Βασίλειος. Ο ίδιος προκαλεί τον πόνο, και πάλι τον αφαιρεί και αποκαθιστά την υγεία. Κτύπησε, αλλά τα χέρια που κτύπησαν, αυτά και θεράπευσαν! 

Και στο λόγο του Ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός λέγει χαρακτηριστικά ο ιερός Πατήρ: "Δι' ὧν ἀποκτείνει, ζωοποιεῖ, καί δι' ὧν πατάσσει, ἰᾶται"! Με εκείνα με τα οποία οδηγεί στον θάνατο, με εκείνα δίνει τελικά τη ζωή. Και με εκείνα με τα οποία κτυπά, με τα ίδια θεραπεύει τις πληγές! Μας υπενθυμίζει στο σημείο αυτό τον λόγο της Αγίας Γραφής: "Σύ μέν πατάξεις αὐτόν ῥάβδῳ, τἠν δέ ψυχήν αὐτοῦ ἐκ θανάτου ῥύσῃ" (Παρ. κγ, 14).

Δηλαδή εσύ μεν θα κτυπήσεις το σώμα με τη ράβδο της παιδαγωγίας σου, την ψυχή του όμως θα τη γλιτώσεις από τον αιώνιο θάνατο. Λοιπόν, συνεχίζει ο Μέγας Βασίλειος, κτυπιέται η σάρκα, για να θεραπευθεί η ψυχή, θανατώνεται η αμαρτία, για να ζήσει η δικαιοσύνη. Επιτρέπει δηλαδή κάτι κακό ο Θεός, για να δώσει τελικά ένα μεγάλο καλό. 

Και συμπεραίνει τελικά: Γι' αυτό συμβαίνουν οι ασθένειες των πόλεων και των εθνών, οι ξηρασίες των ανέμων και η ακαρπία της γης και οι ακόμη πιο δύσκολες περιστάσεις στη ζωή του καθενός, οι οποίες περικόπτουν την αύξηση της κακίας. Ώστε όλα αυτά τα κακά από τον  Θεό έρχονται, για να αποτρέπουν τη δημιουργία των αληθινών κακών. 

Διότι και οι κακώσεις του σώματος και οι ταλαιπωρίες που περνούμε από εξωτερικές αιτίες, "πρός ἀποχήν τῆς ἁμαρτίας ἐπινενόηνται". Όλα γίνονται, για να αποφύγουμε την αμαρτία. Αναιρεί λοιπόν το κακό ο Θεός και δεν προέρχεται το κακό από τον Θεό. Αφού και ο γιατρός βγάζει και δεν βάζει στο σώμα την ασθένεια. 

Οι αφανισμοί δε των πόλεων και οι σεισμοί και οι πλημμύρες και οι απώλειες των στρατευμάτων και τα ναυάγια και όλες οι πολυάνθρωπες καταστροφές, είτε από τη γη είτε από τη θάλασσα είτε από τον αέρα είτε από τη φωτιά ή από οποιαδήποτε άλλη αιτία προκαλούνται, γίνονται για τον σωφρονισμό εκείνων που  επιζούν, καθώς ο Θεός με γενικές μάστιγες σωφρονίζει την κακία του λαού. Το κυρίως λοιπόν κακό είναι η αμαρτία, η οποία περισσότερο από καθετί άλλο αξίζει να ονομάζεται κακό. Και η αμαρτία εξαρτάται από τη δική μας θέληση. Από εμάς εξαρτάται να απέχουμε από την κακία ή να είμαστε κακοί και διεφθαρμένοι. 

Β'. Η σκοπιμότητα του πόνου: Ερχόμαστε τώρα να μελετήσουμε τη σκοπιμότητα του πόνου. Το κακό στη ζωή μας υπάρχει, για να μπορέσουμε να απαλλαγούμε από το "κυρίως κακόν", την αμαρτία. Η αμαρτία έφερε τους πόνους στη ζωή μας· για να μας οδηγήσουν τελικά οι πόνοι στην απαλλαγή από την αμαρτία. Οι ταλαιπωρίες που περνούμε από εξωτερικές αιτίες, "πρός ἀποχήν τῆς ἁμαρτίας ἐπινενόηνται", μας είπε ο Μ. Βασίλειος. 

Παράδοξη και θαυμαστή ιατρική! Το σύμπτωμα της ασθένειας γίνεται και το φάρμακο που τη θεραπεύει. Είναι σαν να πούμε π.χ. ότι ο πυρετός, ένα βασικό σύμπτωμα της γρίπης, γίνεται και το φάρμακό της! "Πόνος ὑγείαν χαρίζεται". Ο πόνος χαρίζει την υγεία σ' αυτόν που πονά! 

Αυτός είναι λοιπόν ο σκοπός του πόνου: να μας δώσει την υγεία μας, την υγεία της ψυχής μας, να μας επαναφέρει στην ορθή τροχιά. Να μας βοηθήσει να ξαναβρούμε τον δρόμο μας, τον προορισμό μας, τον απολεσθέντα Παράδεισο. Να καθαρίσει την ψυχή μας και να την οδηγήσει στην οδό της σωτηρίας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος θεραπείας. "Ψυχή πᾶσα ἀνουθέτητος, ἀθεράπευτος", λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Κάθε ψυχή που δεν δέχεται νουθεσίες και μένει χωρίς παιδαγωγία, παραμένει αθεράπευτη. 

Λοιπόν δεν είναι δυσάρεστο και κακό το να τιμωρηθεί κάποιος· είναι πολύ πιο δυσάρεστο και πολύ χειρότερο κακό το να μη σωφρονισθεί η ψυχή από την τιμωρία. Πώς όμως ενεργεί ευεργετικά ο πόνος; Πώς μπορεί από το κακό να προέλθει το καλό που αναφέραμε; Ο πόνος μας βοηθεί να πετύχουμε τρία πράγματα: να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να επιστρέψουμε στον Θεό και να πλησιάσουμε με αγάπη τον συνάνθρωπο. 

Γνωρίζουμε τον εαυτό μας: Απαραίτητη προϋπόθεση της σωτηρίας μας είναι να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη της. Πρέπει να αισθανθούμε βαθιά μέσα μας ότι έχουμε ανάγκη να σωθούμε. Δηλαδή ότι είμαστε άρρωστοι και κινδυνεύουμε. Και εδώ είναι που ο πόνος ενεργεί αφυπνιστικά και σωτήρια. 

Ο πόνος φέρνει την καλή ανησυχία. Μας στέλνει στον γιατρό, φανερώνει την αρρώστια και προκαλεί τις διαδικασίες και ενέργειες της θεραπείας. Αλίμονο αν δεν πονούσαμε! Θα κινδυνεύαμε θανάσιμα και δεν θα το καταλαβαίναμε. Θα φθάναμε από κάποια ασθένεια στο τέλος της ζωής μας χωρίς να το αντιληφθούμε. Και βέβαια τότε θα ήταν πολύ αργά, δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε. 

Ο πόνος μας οδηγεί στη γνώση της ασθενείας μας. Μας βοηθεί να καταλάβουμε πόσο αδύναμοι άνθρωποι είμαστε. Ο πόνος μας ταπεινώνει. Αφαιρεί την υπερηφάνεια, λέει ο ιερός Χρυσόστομος, κόβει κάθε ραθυμία η θλίψη και μας γυμνάζει στην υπομονή. "Ἐκκαλύπτει τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων τήν εὐτέλειαν, καί πολλήν εἰσάγει φιλοσοφίαν". Φανερώνει πόσο ευτελή είναι τα ανθρώπινα πράγματα και μας βοηθεί να τα βλέπουμε όλα σωστά και φιλοσοφημένα. 

Το καταλαβαίνουμε αυτό, όταν μας βρει κάποια ασθένεια. Στις περιόδους που έχουμε υγεία σταθερή, μπορούμε να εργαζόμαστε επί ώρες πολλές. Όταν όμως ασθενήσουμε, δεν αντέχουμε και τον παραμικρό κόπο. Απασχολούμαστε με πολλές υποθέσεις, όταν αισθανόμαστε καλά. 

Αν όμως πονάει κάποιο μέλος του σώματός μας, όλη η σκέψη μας είναι εκεί, το πρόβλημά μας μάς απορροφά και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. Ένας πόνος μας καταβάλλει. Ένας πυρετός μας παραλύει. Πόσο μικρός και αδύνατος είναι ο άνθρωπος! Και κάτι ελάχιστο μπορεί να τον εξουδετερώσει. 
Η θλίψη, η δοκιμασία, η ασθένεια, ο πόνος, όλα αυτά που ταλαιπωρούν την αδύναμη φύση μας, μας οδηγούν στη γνώση του εαυτού μας. Φανερώνουν την αδυναμία μας και μας παρακινούν να αναζητήσουμε τη σωτηρία. 

Φαίνεται αυτό καθαρά στη θαυμάσια και πολύ γνωστη παραβολή του Ασώτου. Ο άσωτος υιός, στην αθλιότητά του, στην ανέχεια, στην εγκατάλειψη, στην πείνα και στην ταλαιπωρία της ζωής του, κάνει τη μεγάλη στροφή προς τον εαυτό του, που θα τον οδηγήσει στη συνέχεια στη σωτηρία. "Εἰς ἑαυτόν ἐλθών εἶπε· πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγώ δέ λιμῷ ἀπόλλυμαι!"(Λουκ. ιε, 17). Τόσοι εργάτες του πατέρα μου έχουν να φάνε και με το παραπάνω· ενώ εγώ πεθαίνω από την πείνα! Οι ξένοι του σπιτιού ζούνε καλά. Εγώ, που είμαι ο υιός, χάνομαι!

Όταν έφθασε στο "άπόλλυμαι", όταν είπε το "χάνομαι", τότε βρήκε τον εαυτό του. Συνήλθε από τη μέθη και την τρέλα της αμαρτίας και βρήκε τα λογικά του. Κατάλαβε τι του συνέβαινε. "Ἦλθεν εἰς ἑαυτόν". Η πρώτη μεγάλη ανακάλυψη μέσα στη φοβερή δοκιμασία του ήταν η ανακάλυψη του εαυτού του. Και σ' αυτήν ακολούθησε μια δεύτερη, πολύ σπουδαιότερη ανακάλυψη.    
    
(Αρχιμ. Αστερίου Χατζηνικολάου, Φως στο μυστήριο του πόνου, εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα 2015)

συνεχίζεται.... 

Καλημέρα σας! Ευφρόσυνο μήνα Ιούλιο! Καλό καλοκαίρι! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!