Υπάρχει φως στον πόνο; (μέρος 1ο)

Ταλαιπωρείται, υποφέρει, βασανίζεται κάποτε πολύ ο άνθρωπος, καθώς πορεύεται στο δύσβατο και ανηφορικό μονοπάτι της ζωής του στον κόσμο αυτό. Με κλάματα έρχεται στη ζωή και με κλάματα τον συνοδεύουν, όσοι τον αγαπούν, κατά την έξοδό του από τη ζωή, "τήν κοιλάδα" αυτή "τοῦ κλαυθμῶνος", όπως πετυχημένα την ονόμασαν (βλ. Ψαλ. πγ΄ [83], 7). 

Όλοι, όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι έχουν δοκιμασθεί στη ζωή τους. Δεν υπάρχει κανείς που να μην τον άγγιξε ο πόνος. Αν υπήρχε κάποιος τέτοιος, αυτός ασφαλώς θα ήταν κάτι άλλο· δεν θα ήταν άνθρωπος. Η ανθρώπινη ζωή, η ζωή μας, είναι ζυμωμένη με τον πόνο. Όσες και αν είναι οι χαρές της, οι λύπες της είναι τελικά περισσότερες απ' τις χαρές. Ο πόνος τη σημαδεύει διαρκώς. 

Γι' αυτό και ο άνθρωπος του πόνου, της πίστεως και της υπομονής, ο δίκαιος και πολύαθλος Ιώβ ρωτάει βαθυστόχαστα: "Οὐχί πειρατήριόν ἐστιν  ὁ βίος ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς; (Ιώβ, ζ, 1)". Χωρίς αμφιβολία η ζωή του ανθρώπου πάνω στη γη είναι ένα ''πειρατήριον'', τόπος δοκιμασιών και (ζωή) γεμάτη θλίψεις και πόνο. Ο πόνος! Ο ακούραστος συνοδοιπόρος της ζωής.

Γιατί άραγε; Πώς εισήλθε στη ζωή μας ο πόνος; Έχει κάποια σκοπιμότητα; Πώς πρέπει να αντιμετωπισθεί και ποια είναι τελικά η λύση στο μεγάλο πρόβλημα, στο μυστήριο του πόνου; Αυτά τα ερωτήματα θα μας απασχολήσουν στις σελίδες που ακολουθούν. Ορίζουν ένα δύσκολο θέμα που θα το μελετήσουμε με προσοχή, με οδηγό τον αιώνιο λόγο του Θεού και τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας. Μέσα στην έννοια του πόνου συμπεριλαμβάνουμε οτιδήποτε ταλαιπωρεί και πικραίνει τη ζωή μας: την ασθένεια, τη θλίψη, την αδικία, την κακουχία, την φτώχεια και ανέχεια, τον πειρασμό, τον διωγμό, τον θάνατο, καθετί που θεωρείται κακό στη ζωή μας. 

Α' Πώς εισήλθε ο πόνος στη ζωή μας; Είναι αλήθεια της πίστεώς μας ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο από άπειρη αγάπη και αγαθότητα, για να τον κάνει μέτοχο στη μακαριότητά Του. Και τον έβαλε να ζήσει στον Παράδεισο, στον τόπο της ευτυχίας, της ευδαιμονίας και της μακαριότητος. 

Η ζωή των πρωτοπλάστων στον Παράδεισο: Στον Παράδεισο οι πρωτόπλαστοι ζούσαν σε κατάσταση χάριτος και αναμαρτησίας, μέσα σε ατμόσφαιρα αγιασμού. Όπως διδάσκει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, είχαν "ἀτυράννευτον" την διάνοια από τις σαρκικές ηδονές και τις άνομες επιθυμίες και διατελούσαν "ἐν ἁγίᾳ καί τρισμακαρίᾳ ζωῇ". 

Και ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ότι ζούσαν "ἐν ἀφθαρσίᾳ καί μακαριότητι", ελεύθεροι από οποιαδήποτε καταδυνάστευση, χωρίς λύπες και βασανιστικές φροντίδες. Ζούσαν σε θεία ατμόσφαιρα και με καθαρή τη διάνοια από κάθε σκοτισμό, ήταν στραμμένοι σταθερά προς το αγαθό. Εκείνη "ἡ ἄλυπος ζωή" των πρωτοπλάστων στον Παράδεισο δεν είχε σχεδόν τίποτε λιγότερο από τη ζωή των αγίων αγγέλων. 

Διάνοια "ἀτυράννευτος" και "ζωή ἄλυπος", χωρίς βασανιστικές φροντίδες και ανάγκες, χωρίς φθορά του σώματος ή έστω κάποιο αίσθημα κόπου, με απόλαυση όλων των αγαθών, με τέλεια σωματική υγεία και πλήρη ηρεμία του πνεύματος, με χαρά διαρκή και ευτυχία ανείπωτη, που δεν την διατάραζε η παραμικρή σκιά της λύπης, το αίσθημα του πόνου, το ενδεχόμενο του θανάτου! Κατάσταση θαυμαστή και ζηλευτή, την οποία δεν μπορεί να συλλάβει η διάνοιά μας, επομένως ούτε να περιγράψει επακριβώς η γλώσσα μας. 

Η τραγική πτώση στην αμαρτία και οι συνέπειές της: Αλλά η κατάσταση αυτή δεν κράτησε πολύ. Η τραγική πτώση των πρωτοπλάστων στην αμαρτία άλλαξε ριζικά το σκηνικό της ζωής. Το κακό εισήλθε στον κόσμο, ο πόνος οι λύπες και τα βάσανα συνοδεύουν από κοντά πλέον τη ζωή του ανθρώπου έξω από τον κλεισμένο πια Παράδεισο. 

Η απόφαση του δικαίου Θεού είναι τρομερή και εξαγγέλλεται με τρόπο σαφή και κατηγορηματικό, όπως τη διαβάζουμε στο πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, στη Γένεση: "καὶ τῇ γυναικὶ εἶπε· πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου· ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα, καὶ πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει". 

Δηλαδή: Είπε ο Θεός στη γυναίκα, την Εύα: Θα αυξήσω υπερβολικά τις λύπες σου και τους στεναγμούς σου. Με οδύνες και πόνους θα γεννάς τα παιδιά σου. Επειδή παρασύρθηκες από τον διάβολο, παρέσυρες δε στη συνέχεια και τον άνδρα σου, γι' αυτό από τώρα θα υποτάσσεσαι και θα εξαρτάσαι από τον άνδρα σου· αυτός θα είναι η καταφυγή, η προστασία και η ασφάλειά σου στα βάσανα και στις θλίψεις της ζωής σου. 

Και προς τον Αδάμ είπε ο Θεός: "τι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ. ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ". 

Δηλαδή: Επειδή άκουσες τι σου είπε η γυναίκα σου και έφαγες από τον καρπό του δένδρου τον οποίο και μόνο σε διέταξα να μη φας, επειδή αθέτησες την εντολή μου και έφαγες τον απαγορευμένο καρπό, θα αλλάξουν πλέον οι συνθήκες της ζωής σου. Να είναι καταραμένη η γη, δηλαδή όλη η ορατή δημιουργία και να μην είναι πλέον τόπος ευτυχίας και ανέσεως, όπως ήταν μέχρι τώρα. 

Με κόπους πολλούς, με λύπες και βάσανα θα ζεις και με σκληρή εργασία θα καλλιεργείς τη γη όλες τις μέρες της ζωής σου, για να σου δίνει την τροφή σου. Η γη που ως τώρα ήταν εύφορη, θα γίνει ξηρή και άγονη, θα βγάλει για σένα αγκάθια και τριβόλια, ώστε θα χρειάζεσαι μεγάλους κόπους, για να ζήσεις. Θα τρως τα άγρια χόρτα του αγρού. Με τον ιδρώτα του προσώπου σου θα βγάζεις το ψωμί σου, μέχρι να πεθάνεις και να καταλήξει το σώμα σου στη γη από την οποία και πλάσθηκε. Διότι χώμα είσαι, από χώμα πλάσθηκε το σώμα σου και στο χώμα πρέπει να επιστρέψει πάλι (βλ. Γεν. γ, 16-19).

Λύπες και στεναγμοί, πόνοι και ιδρώτες και τέλος ο θάνατος, το άδοξο τέρμα της γεμάτης πόνου ζωής, σ' έναν κόσμο αφιλόξενο και επαναστατημένο, που συστενάζει και συμπονεί με τον άνθρωπο, σε μια άγονη, γεμάτη "ἀκάνθας καὶ τριβόλους" γη. 

Αυτά τα στοιχεία ορίζουν το θλιβερό πλαίσιο της ζωής του πεσμένου πλέον στην αμαρτία ανθρώπου. Ο άνθρωπος για πρώτη φορά δοκιμάζει τον πόνο, τη θλίψη, το δάκρυ. Ο Αδάμ κάθισε απέναντι από τον κλεισμένο πια Παράδεισο, εξόριστος και κατησχυμμένος και έκλαψε πικρά. Το πρώτο και μεγαλύτερο κλάμα πάνω στη γη! Ο αδαμιαίος θρήνος, από τον οποίο πήγασαν όλα τα ρυάκια του πόνου και όλοι οι ποταμοί των δακρύων, που από τότε καταρδεύουν το πονεμένο και ματωμένο πρόσωπο της γης! 

Ποιος έφταιγε για αυτό το τρομερό κατάντημα; 

Λέγει σχετικά ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Μας έδωσε ο Θεός κατά τη δημιουργία μας μια ζωή ελεύθερη από φροντίδες και απαλλαγμένη από κόπους. Δεν χρησιμοποιήσαμε όμως όπως έπρεπε τη δωρεά Του, αλλά διαστραφήκαμε από την αργία και χάσαμε τον Παράδεισο. 

"Διά τοῦτο ἐπίπονον ἐποίησεν ἡμῶν τήν ζωήν λοιπόν". Γι' αυτό έκαμε κοπιώδη τη ζωή μας στη συνέχεια. Και σαν κατά κάποιον τρόπο να απολογείται προς το γένος των ανθρώπων, λέγει: Σας χάρισα από την αρχή την απόλαυση και την τρυφή, αλλά εσείς γίνατε χειρότεροι με την άνεση. "Διά τοῦτο ἐκέλευσα λοιπόν πόνους ὑμῖν ἐπιτεθῆναι καί ἱδρῶτας". Γι' αυτό και διέταξα να έλθουν πλέον στη ζωή σας κόποι και ιδρώτες.

(Αρχιμ. Αστερίου Χατζηνικολάου, Φως στο μυστήριο του πόνου, εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα 2015)

  

συνεχίζεται.... 

Καλημέρα σας! Καλή και ευλογημένη εβδομάδα!