Εφηβεία και κοινωνία: Μήπως τα ετερώνυμα απωθούνται;

Έχετε συνειδητοποιήσει ότι οι σημερινοί νέοι νιώθουν εύκολα ανία; Ότι είναι νευρικοί, ευέξαπτοι, ευσυγκίνητοι ή κι ακόμα ονειροπόλοι  και ρομαντικοί; Κι ακόμα, είναι σε όλα αρνητικοί, έχουν μόνιμα μια κριτική στάση αμφισβήτησης απέναντι στους άλλους και την κοινωνία, διεκδικώντας τα δικαιώματά τους και πιστεύοντας πως μόνο εκείνοι βιώνουν την ίδια κατάσταση; 

Μα ναι, μιλώ για την περίοδο εφηβείας! Αυτή η ἥβη της ζωής προσεγγίζεται δύσκολα, μια και αντιδρά στο κατεστημένο της γονεϊκής εξουσίας ή του προβληματικού καθωσπρεπισμού της κοινωνίας. Αν είστε γονιός, εκπαιδευτικός ή σκεπτόμενο άτομο γενικότερα, δύσκολα χαλιναγωγείτε τα νεύρα σας μπροστά στον αυθορμητισμό αυτής της ηλικίας. Η περίοδος αυτή είναι περίεργη, αφού ο νεαρός ή η νεαρή των 11/12 χρόνων μέχρι τα 20/21 βρίσκονται μεταξύ της παιδικότητας και της ενηλικίωσης, επειδή η συμπεριφορά τους θυμίζει άλλοτε παιδί κι άλλοτε ενήλικο.

Στην αρχή, οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με τις ορμονικές αλλαγές ή αλλαγές στο βιολογική τους σύνθεση, αλλά και με νέα είδη συμπεριφοράς και διάθεσης, καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί τη μια ώρα είναι καλά, ενώ την άλλη νιώθουν μελαγχολία και κατάθλιψη.
Παγκόσμιο φαινόμενο είναι ότι οι έφηβοι θεωρούν μπελά το σχολείο. Το εκπαιδευτικό σύστημα τους πνίγει, η ενεργητικότητά τους περιορίζεται στη Γυμναστική και την Τεχνολογία, οι καθηγητές τους αγχώνουν(άδικο έχουν;). 

Συχνό παράδειγμα στη σχολική πραγματικότητα είναι η φραστικά επιθετική συμπεριφορά των μαθητών προς τους καθηγητές τους. Ειρωνεύονται, προσβάλλουν ή αυθαδιάζουν εμφανώς ή συγκαλυμμένα και με διάθεση να αποδείξουν πως εκείνοι είναι ανώτεροι στη σκέψη, μια και ζουν σε προωθημένη εποχή. Θέλουν να ανατρέψουν μονίμως τις παραδοσιακές δομές, μαθαίνουν να ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και φιλοσοφούν για το μέλλον τους. Κι αν ο διδάσκων κάνει παρατήρηση γιατί κάποιος από αυτούς μιλά, η απάντηση στο τσεπάκι: "Μήπως εγώ κάνω μόνο φασαρία; Μα βέβαια. Μόνο εμένα βλέπετε!" Ο αντίποδας έρχεται μέσα από παιδιά που βλέπουν μονίμως το παράθυρο κι αφαιρούνται την ώρα του μαθήματος, είτε λόγω ερωτικού παροξυσμού ή απογοήτευσης είτε ακόμα εξαιτίας της σωρείας οικογενειακών ή άλλων προβλημάτων.

Στο σπίτι η κατάσταση είναι σε άλλο μήκος κύματος. Απομονώνονται στο δωμάτιό τους, εξαντλούνται σε ασύστολες δίαιτες, κοιμούνται πολύ ή λίγο, ανοίγουν στη διαπασών τη μουσική, αποφεύγουν τους γονείς και βέβαια ασχολούνται ατελείωτες ώρες με τον υπολογιστή (chat rooms) , τα βιντεοπαιχνίδια και την τηλεόραση. 

Φυσιολογικά ενθουσιάζονται με το παραμικρό, αγαπούν τη μουσική (Σάκηηηηη!) και τους νέους καλλιτέχνες, συζητούν τα προβλήματά τους με τους φίλους τους, αλλά ακραία μεθοκοπούν στις εξόδους τους ή εγκαταλείπουν το σχολείο κι ακόμα προβαίνουν σε παραβατική συμπεριφορά. Στη συγκεκριμένη αυτή κατάσταση, θέλουν μεγάλη προσοχή, επειδή γονείς και καθηγητές πρέπει να λειτουργούμε ως ικανά πρότυπα προς μίμηση. Απαγορεύονται ρητώς και δια ροπάλου φράσεις: "Πώς είσαι ντυμένος έτσι, παιδάκι μου;" "Με πέθανες με τη συμπεριφορά σου", "Γαϊδούρι! Ζήτησε συγνώμη τώρα!", κ.α. 

Δεν θα ξεχάσω, όταν κάποτε, αναπτύσσοντας ένα θέμα περί εφηβείας στη Β Γυμνασίου κι αναλύοντας τις απαιτήσεις των γονιών στα παιδιά τους, κάποιος μαθητής απάντησε το εξής: "Αν δεν δεχτεί ο μπαμπάς μου αυτά που θέλω; Ανοίγω την πόρτα και δρόμο!" (Τόσο εύκολα!)

Τι κάνουν στο διάλειμμα; Η ήρεμη κατάσταση είναι να παρουσιάζουν φοβερή ενεργητικότητα. Οι ακραίες συμπεριφορές όμως είναι να μπλέκονται συνέχεια σε καβγάδες, να πειράζουν μονίμως άλλα παιδιά, να αντιδρούν καπνίζοντας τσιγάρο (δυστυχώς και σε κάποια σχολεία ναρκωτικά, όχι φυσικά μπροστά στα μάτια μας!), να έχουν πρώιμη σεξουαλική ζωή και το λεξιλόγιό τους να θυμίζει συμπεριφορά μάγκα! 
Προσωπικά θεωρώ πως ένας νέος σήμερα δεν δέχεται να τον υποτιμούν, ιδίως μπροστά στους φίλους του. Έτσι, γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουμε να σεβόμαστε και να μην προσβάλουμε την προσωπικότητα των παιδιών! 

Οι γονείς, από τη νηπιακή και παιδική ηλικία, παίζουν καθοριστικό ρόλο  στη διαμόρφωση των συνθηκών που θα επιτρέψουν τον απαραίτητο όσο και φυσιολογικό «συναισθηματικό αποχωρισμό» του παιδιού από αυτούς. Αποτέλεσμα είναι ο νέος να αναπτύξει την προσωπική ετερότητά του, απολαμβάνοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια που παρέχει το γονεϊκό περιβάλλον. Έτσι αργότερα, κατά την εφηβεία, όπου ολοκληρώνεται η συναισθηματική ωρίμανση του ανθρώπου και το γονεϊκό πρότυπο αρχίζει να αμφισβητείται, οι ψυχικές συγκρούσεις αποκτούν ηπιότερη μορφή. Προσοχή όμως: αν και οι γονείς συνηθίζουν να λένε: "Εγώ δέχομαι το παιδί μου όπως να' ναι", πολλές φορές το βλέμμα τους δείχνει το αντίθετο.  
Εμείς, οι εκπαιδευτικοί, έχουμε ευθύνη να είμαστε ψύχραιμοι (στα πλαίσια του εφικτού!) και να αποφορτίζουμε την ένταση που δημιουργείται είτε με τους μαθητές και μας είτε με με τους νέους και τους συνομηλίκους τους.
Καλό είναι όμως να διαπαιδαγωγούμε με το παράδειγμά μας και κάποτε με την αυστηρότητα. 

Να εξομολογηθώ όμως και κάτι; Δύσκολα ανέχομαι τα παιδιά με την εξαντρίκ εμφάνιση και τα κοριτσάκια με το βαμμένο (ίσως κάποτε έντονα) πρόσωπο ή νύχι και το προκλητικό ντύσιμο. Εκεί, δεν έχει συμβιβασμό. Μια και πιστεύω ότι η οικογένεια και οι γονείς έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης και καθώς τα μπουμπούκια μου βιάζονται να μεγαλώσουν, η Ανθή προσέχει να παραμένει Ανθηρόστομη και να μη γίνεται Αθυρόστομη. 

Πώς να μιλήσω όμως σε μια μαθήτρια, η οποία έρχεται με το ντεκολτέ της έτοιμο να πέσει στο πάτωμα; Αν και σκέφτομαι να της πω: "Μαζέψου, γιατί στο συμμαθητή απέναντί σου πέσανε τα σάλια", της λέω: "Κοριτσάκι μου, θα έπρεπε να προσέχεις λίγο το μήκος της μπλούζας. Νομίζω πως τα αγόρια της τάξης σε κοιτούν." Και τι απάντηση παίρνω; "Μα τι λέτε, κυρία, για ποια αγόρια μιλάτε στην τάξη; Αυτά είναι παιδάκια! " Άφωνη η διδάσκουσα! 
Ομοίως, κάτι που απεχθάνομαι είναι η δημοσιοποίηση καθηγητών και μαθητών στο Youtube, στο Facebook  ή γενικότερα στο διαδίκτυο. Η συμπεριφορά των παιδιών είναι αχαρακτήριστη για μένα, μια και κανείς δεν τους έμαθε να σέβονται ούτε την προσωπικότητα των συμμαθητών ούτε εκείνη των καθηγητών τους!
Και να αναφέρω κάτι τελευταίο: εκείνο που δεν θα μπορούσα ποτέ να αντέξω είναι η αυτοκτονία ενός εφήβου, ιδίως λόγω του άγχους του για τη βαθμολογία. Καθώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κρούει σε γονείς και εκπαιδευτικούς τον κώδωνα κινδύνου, λόγω της αυτοκτονίας 200.000 εφήβων ετησίως(!), αν ποτέ αντιμετώπιζα αυτή την κατάσταση, δεν θα μπορούσα να αποβάλω τις ενοχές μου για μια ζωή! 

Αναμφισβήτητα, η εφηβεία θυμίζει άνοιξη και χειμώνα μαζί: η νέα ζωή μπορεί να ανθίζει, αλλά ίσως και να μαραίνεται. Στο χέρι μας είναι η μεταβατική περίοδος προς την ενηλικίωση να πραγματώνεται ομαλά.

• Ως γονείς να βοηθήσουμε τους εφήβους, ώστε να αποδεχτούν και να αγαπήσουν τον εαυτό τους (Μπορείτε να κάνετε και λίγο τα στραβά μάτια, ίσως;)!

• Ως εκπαιδευτικοί να κρατάμε τη σωστή απόσταση που ενώνει το σχολείο με το μαθητή, πιστεύοντας ότι απέναντί μας δεν έχουμε πάντα φωστήρες ή τούβλα, αλλά παιδιά, που με την κατάλληλη καθοδήγηση οικογένειας και σχολείου, θα μπορέσουν να γίνουν υπεύθυνοι ενήλικες. 
• Καθώς σήμερα τα πνευματικά πρότυπα ελλείπουν, έχουμε ευθύνη ως γονείς και εκπαιδευτικοί να προβάλουμε το δικό μας υγιές παράδειγμα, καθοδηγώντας και προάγοντας τη σκέψη μελλοντικά συγκροτημένων αυριανών πολιτών!